Λυκούργος, Κατὰ Λεωκράτους 95-96
Ο Αινείας φεύγει από τη φλεγόμενη Τροία κουβαλώντας στους ώμους τον πατέρα του Αγχίση (λεπτομέρεια από τη νωπογραφία Η πυρκαγιά του Μπόργκο του Ραφαήλ, παπικά διαμερίσματα, Βατικανό).
Διδακτικές ώρες: 4
Διδακτικοί στόχοι
1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τον σκοπό της ενσωμάτωσης ενός μύθου σε έναν ρητορικό λόγο με πολιτικό περιεχόμενο και να αξιολογήσουν τη βαρύτητά του ως επιχειρήματος.
2. Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν.
3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε.
4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του παθητικού μέλλοντα και αορίστου.
6. Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε.
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου)
- Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.
- Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109).
Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»
1. Λεξιλογικά - Ετυμολογικά.
Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες.
Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχολ. βιβλίου) ως έχει.
2. Γραμματική.
Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων.
- Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κ.ά.), οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων.
Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες δεν θα διδαχθούν.
3. Σύνταξη.
Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη.
- Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε.
Ασκήσεις
Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3
Ενδεικτικά: Σελ. 69: 5, 6, 7
Ο Αινείας φεύγει από τη φλεγόμενη Τροία κουβαλώντας στους ώμους τον πατέρα του Αγχίση (λεπτομέρεια από τη νωπογραφία
Η πυρκαγιά του Μπόργκο του Ραφαήλ, παπικά διαμερίσματα, Βατικανό).
Πηγή:
Βικιπαίδεια
Εικονική περιήγηση στο
Βατικανό.
Εισαγωγικό σημείωμα
Με τον λόγο του Κατὰ Λεωκράτους ο Λυκούργος (περ. 440-324 π.Χ.), Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας, ζήτησε από το δικαστήριο της Ηλιαίας την καταδίκη του συμπολίτη του Λεωκράτη. Αυτός εγκατέλειψε την Αθήνα λίγο πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας, επειδή φοβήθηκε ότι η πόλη θα έπεφτε στα χέρια των Μακεδόνων, και κατέφυγε στη Ρόδο, όπου διέδωσε ότι η πόλη είχε ήδη καταληφθεί. Στον λόγο του ο ρήτορας επισημαίνει το χρέος των πολιτών προς το θείο, την πατρίδα, τους νόμους και τους γονείς. Στο απόσπασμα τονίζεται η σημασία του σεβασμού προς τους γονείς.
Ο σεβασμός προς τους γονείς αποτελεί μέλημα του νόμου [Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου]
Λυκούργος [πηγή: Βικιπαίδεια]
Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον φέρειν. Φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη. Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει. Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους, ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι.
Ερμηνευτικά σχόλια
Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι: Η Αίτνα είναι ενεργό ακόμη ηφαίστειο της Σικελίας, κοντά στην πόλη της Κατάνης. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες, μία σφοδρότατη έκρηξη του ηφαιστείου σημειώθηκε περίπου το 475 π.Χ.
τὸ θεῖον τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει: Η αντίληψη για τη σχέση θεών και ανθρώπων ήταν διαφορετική κατά καιρούς στην αρχαία Ελλάδα. Έτσι, άλλη σχέση θεού και ανθρώπου παρατηρείται στην ομηρική ποίηση, άλλη στον Ηρόδοτο και άλλη στην τραγωδία. Ο Λυκούργος εδώ, πάντως, υποστηρίζει την ευρύτερα διαδεδομένη αντίληψη ότι οι θεοί βοηθούν τους καλούς και ευσεβείς ανθρώπους. Εντούτοις, για μεγάλο διάστημα οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν και στην κληρονομική ενοχή (βλ. ιδίως Αισχύλο και Ηρόδοτο), σύμφωνα με την οποία ο θεός τιμωρεί όχι τον υπαίτιο αλλά τους απογόνους του.
Ερωτήσεις
1. Ποιο περιστατικό διηγείται ο Λυκούργος, για να καταδείξει ότι οι θεοί τιμούν τον σεβασμό προς τους γονείς;
2. Γνωρίζετε άλλα παραδείγματα σεβασμού προς τους γονείς και, γενικότερα, προς τους μεγαλυτέρους από τη μυθολογία ή την Ιστορία;
Η φυγή του Αινεία στην Τέχνη (εικόνες) [πηγή: Wikimedia Commons]
Κλέοβις και Βίτων [πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού]
3. Ενισχύουν, κατά τη γνώμη σας, οι σύγχρονες κοινωνίες τον σεβασμό προς τους γονείς και τους μεγαλυτέρους και βοηθούν τα μέλη τους που αντιμετωπίζουν προσωρινά ή μονιμότερα προβλήματα; Να αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα.
O θεσμός της οικογένειας [Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Γ΄ Γυμνασίου]
4. Να εικονογραφήσετε το περιστατικό που περιγράφει ο Λυκούργος επιλέγοντας το υλικό και την τεχνική που προτιμάτε.
Άλλο ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γεροντότερους της οικογένειας:
Ο Ακάμας και ο Δημοφών οδηγούν τη γιαγιά τους Αίθρα μετά την πτώση της Τροίας
(Αττικός ερυθρόμορφος καλυκόσχημος κρατήρας, αποδίδεται στον Μύσονα, 500 π.Χ., Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 1842,0822.1) .
Άλλα παραδείγματα σεβασμού: Αναπίας και Αμφίνομος, Αινείας
• Για τον Λυκούργο
Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:
• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση// για σύνθετη αναζήτηση
• Bασικό λεξικό της αρχαίας
• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott
• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο
Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Λυκούργος ήταν πολιτικός και ρήτορας. Γεννήθηκε περίπου το 390 π.Χ. στην Αθήνα κα ιμαθήτευσε κοντά στον Πλάτωνα και τον Ισοκράτη (θεωρείται ότι επηρεάστηκε στο λογοτεχνικό ύφος από τον Ισοκράτη, αλλά υπολείπεται σε αξία, αφού έδινε έμφαση στο περιεχόμενο και όχι στη μορφή). Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. ο Λυκούργος διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην οικονομική πολιτική της Αθήνας, ενίσχυσε το ναυτικό της πόλης και ολοκλήρωσε αρκετά οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων και τη Σκευοθήκη. Φρόντισε να ξαναχτιστεί με πέτρα το θέατρο του Διονύσου, να τοποθετηθούν εκεί τα αγάλματα των τριών μεγάλων τραγικών και να συνταχθούν επίσημα αντίγραφα των τραγωδιών τους. Ανήκε στην αντιμακεδονική παράταξη και αυτό δεν διέφυγε της προσοχής του Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με επιστολή που αποδίδεται στον Δημοσθένη, ο διάδοχός του στο αξίωμα του «ἐπὶ τῇ διοικήσει ἄρχοντος» Μενέσαιχμος τον κατηγόρησε για έλλειμμα στα οικονομικά της πόλης και οι γιοι του κλήθηκαν να πληρώσουν το αντίστοιχο ποσό. Καθώς δεν μπόρεσαν να το πληρώσουν, φυλακίστηκαν, αλλά ελευθερώθηκαν αργότερα κατόπιν εφέσεως που άσκησε ο Δημοσθένης.
1. Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σύρε κι άσε
2. Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: επιλογής από κατάλογο, 
3. Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σωστού λάθους
4. Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
5. Κατέβασε τη μετάφραση
6. Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: σύρε κι άσε
7. Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: επιλογής από κατάλογο
8. Άσκηση στα ομμόριζα του κειμένου, © Κωνσταντία Σάιτ: εδώ
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
μ Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ
μ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν,
μ Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν,
μ τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας,
μ ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων,
μ ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα
μ ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός,
μ Φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη.
μ ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει.
μ Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον
μ περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους,
μ προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙
μ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους
μ καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
| 1 Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ | |
| 2 (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, | |
| 3 ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) | |
4 ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα
πυρὸς
γενέσθαι·
 |
|
| 5 τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπὶ τε τὴν ἄλλην χώραν, | |
| 6 καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. | |
| 7 Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, | |
| 8 τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, | |
| 9 ἕνα μὲν τινα τῶν νεωτέρων, | |
| 10 ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα | |
| 11 καὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν, | |
| 12 ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον, ὑπὸ τοῦ πυρός | |
| 13 ἀράμενον φέρειν. | |
| 14 Φορτίου δ', οἶμαι, προσγενομένου καὶ αὐτός ἐγκατελήφθη | |
| 15 Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, | |
| 16 ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει. | |
| 17 Λέγεται γὰρ περιρρυῆναι τὸ πῦρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον | |
| 18 καὶ σωθῆναι τούτους μόνους, | |
| 19 ἀφ' ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν | |
| 20 προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· | |
| 21 τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους | |
| 22 καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας, | |
| 23 ἅπαντας ἀπολέσθαι |
Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου
σύρε κι άσε (κατάλληλη για κινητό ή τάμπλετ),
επιλογής από κατάλογο,
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο
, χωρίς λεξιλόγιο
Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου:
σύρε κι άσε (κατάλληλη για κινητό ή τάμπλετ) ή
επιλογής από κατάλογο
Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες.
Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχολ. βιβλίου) ως έχει.
Η γραμματική και το συντακτικό της ενότητας:
Οι λέξεις ἐγκατελήφθη και σωθῆναι του κειμένου της Ενότητας είναι τύποι παθητικού αορίστου. Ποιο κοινό χαρακτηριστικό παρουσιάζουν;
I. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων
Στην α.ε. τα ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Εξαίρεση αποτελούν ο μέλλοντας και ο αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους στην παθητική διάθεση· μάλιστα μερικά ρήματα σχηματίζουν δύο ζεύγη παθητικών χρόνων, τους πρώτους (α΄) και τους δεύτερους (β΄) παθητικούς χρόνους.
1. Α΄ παθητικός μέλλοντας
Θέμα ρήματος |
πρόσφυμα -θη- |
καταλήξεις μέσης φωνής μέλλοντα |
|||
|---|---|---|---|---|---|
| οριστική | λυ | - | θή | - | σομαι |
| ευκτική | λυ | - | θη | - | σοίμην |
| απαρέμφατο | λυ | - | θή | - | σεσθαι |
| μετοχή | λυ | - | θη | - | σόμενος |
| λυ | - | θη | - | σομένη | |
| λυ | - | θη | - | σόμενον | |
| Οριστική | Ευκτική |
|---|---|
| λυ-θή-σομαι λυ-θή-σει λυ-θή-σεται λυ-θη-σόμεθα λυ-θή-σεσθε λυ-θή-σονται |
λυ-θη-σοίμην λυ-θή-σοιο λυ-θή-σοιτο λυ-θη-σοίμεθα λυ-θή-σοισθε λυ-θή-σοιντο |
| Απαρέμφατο | λυ-θή-σεσθαι |
| Μετοχή | λυ-θη-σόμενος λυ-θη-σομένη λυ-θη-σόμενον |
2. Α΄ παθητικός αόριστος
| αύξηση |
θέμα ρήματος |
πρόσφυμα -θη |
|||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| οριστική | ἐ- | σώ | - | θη | - | ν | ← | καταλήξεις | |
Κλίση
| οριστική | υποτακτική | ευκτική | προστακτική |
|---|---|---|---|
| ἐ-σώ-θη-ν | σω-θῶ | σω-θείη-ν | — |
| ἐ-σώ-θη-ς | σω-θῇ-ς | σω-θείη-ς | σώ-θη-τι |
| ἐ-σώ-θη | σω-θῇ | σω-θείη | σω-θή-τω |
| ἐ-σώ-θη-μεν | σω-θῶ-μεν | σω-θείη-μεν, σω-θεῖ-μεν | — |
| ἐ-σώ-θη-τε | σω-θῆ-τε | σω-θείη-τε, σω-θεῖ-τε | σώ-θη-τε |
| ἐ-σώ-θη-σαν | σω-θῶ-σι | σω-θείη-σαν, σω-θεῖ-εν | σω-θέ-ντων, σω-θή-τωσαν |
| απαρέμφατο | σω-θῆ-ναι | μετοχή | σω-θείς, σω-θεῖσα, σω-θέν |
Παρατηρήσεις
✦ Τα αφωνόληκτα ρήματα ακολουθούν τους ίδιους κανόνες σχηματισμού
και την ίδια κλίση στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά μεταβάλλουν
τον χαρακτήρα τους μπροστά από το -θ- του χρονικού προσφύματος -θη-/-θε-,
όπως φαίνεται παρακάτω:
π.χ. λείπομαι → (θ. λειπ-) λειφθήσομαι, ἐλείφθην
λαμβάνομαι → (θ. λαβ-) ἐλήφθην
κηρύττομαι → (θ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι, ἐκηρύχθην
πείθομαι → (θ. πειθ-) πεισθήσομαι, ἐπείσθην
✦ Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο α΄ με την προσθήκη ενός -σ- πριν από το πρόσφυμα -θη-, παρόλο που δεν είναι οδοντικόληκτα, π.χ.
ἀκούομαι → ἀκουσθήσομαι, ᾐκούσθην
κελεύομαι → κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην
3. Β΄ παθητικός μέλλοντας και αόριστος
Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο με την προσθήκη μετά το θέμα του προσφύματος -η-/-ε- αντί για -θη-/-θε-, π.χ. γραφ-ή-σομαι, ἐγράφ-η-ν. Έτσι σχηματίζονται ο β΄ παθητικός μέλλοντας και ο β΄παθητικός αόριστος. Ο παθητικός μέλλοντας και αόριστος β΄ κλίνονται όπως και οι αντίστοιχοι πρώτοι παθητικοί χρόνοι με τη μόνη διαφορά ότι το β΄ ενικό προστακτικής έχει κατάληξη -θι (αντί για -τι), π.χ. γράφη-θι.
| Παθητικός μέλλοντας β' | |
|---|---|
| Οριστική | Ευκτική |
| γραφ-ή-σομαι γραφ-ή-σει γραφ-ή-σεται γραφ-η-σόμεθα γραφ-ή-σεσθε γραφ-ή-σονται |
γραφ-η-σοίμην γραφ-ή-σοιο γραφ-ή-σοιτο γραφ-η-σοίμεθα γραφ-ή-σοισθε γραφ-ή-σοιντο |
| Απαρέμφατο | γραφ-ή-σεσθαι |
| Μετοχή | γραφ-η-σόμενος γραφ-η-σομένη γραφ-η-σόμενον |
| Παθητικός αόριστος β' | ||||
|---|---|---|---|---|
| οριστική | υποτακτική | ευκτική | προστακτική | |
| α΄εν. | ἐγράφ-ην | γραφ-ῶ | γραφ-είην | — |
| β΄εν. | ἐγράφ-ης | γραφ-ῇς | γραφ-είης | γράφ-ηθι |
| γ΄εν. | ἐγράφ-η | γραφ-ῇ | γραφ-είη | γραφ-ήτω |
| α΄πληθ. | ἐγράφ-ημεν | γραφ-ῶμεν | γραφ-είημεν / γραφ-εῖμεν | — |
| β' πληθ. | ἐγράφ-ητε | γραφ-ῆτε | γραφ-είητε / γραφ-εῖτε | γράφ-ητε |
| γ' πληθ. | ἐγράφη-σαν | γραφ-ῶσιν | γραφ-είησαν / γραφεῖεν | γραφ-έντων / γραφήτωσαν |
| απαρέμφατο: | γραφ-ῆναι | μετοχή: | γραφ-είς, γραφ-εῖσα, γραφ-έν | |
Γ2. Σύνταξη
Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη
• ἐγκαταλαμβάνεται ὑπὸ τοῦ πυρός: Να αναγνωρίσετε τη διάθεση και τον χρόνο του ρήματος και να βρείτε τι δηλώνει ο εμπρόθετος προσδιορισμός.
Τα ρήματα παθητικής διάθεσης φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους δέχεται μία ενέργεια από ένα άλλο πρόσωπο ή πράγμα. Ο συντακτικός όρος ο οποίος δηλώνει αυτό το πρόσωπο ή το πράγμα ονομάζεται ποιητικό αίτιο. Στο παράδειγμα του κειμένου το ποιητικό αίτιο εκφέρεται με τη συνηθέστερη μορφή του, δηλ. τον εμπρόθετο προσδιορισμό ὑπό + γενική (πβ. ν.ε.: Σώθηκε από τον ναυαγοσώστη). Άλλες μορφές ποιητικού αιτίου είναι οι ακόλουθες:
| ὑπό ἀπό ἐκ παρά πρός |
+ γενική | ἐγκαταλαμβάνεται ὑπὸ τοῦ πυρός (θα παγιδευόταν από τη φωτιά) Ὠφεληθησόμεθα ἀπὸ τῶν ποιητῶν. (θα ωφεληθούμε από τους ποιητές) Ἡ νῆσος δῶρον ἐκ βασιλέως ἐδόθη. (Το νησί δόθηκε δώρο από τον βασιλιά) Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὅτι... (Ομολογείται από όλους ότι... Τὴν κιβωτὸν ἤκουσεν ᾐχμαλωτίσθαι πρὸς τῶν πολεμίων. (Άκουσε ότι η κιβωτός αιχμαλωτίστηκε από τους εχθρούς) |
| απρόθετη δοτική,
συνήθως με παρακ., υπερσ. ή συντ. μέλλ. ή με ρηματικό επίθετο σε -τὸς ή -τέος |
Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε καὶ σοί.
(Αυτά έχουν συμφωνηθεί από εμάς και από σένα) Ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος. (Ο ποταμός είναι διαβατός από εμάς) |
|
Ενώ στην ενεργητική σύνταξη η έμφαση δίνεται στο υποκείμενο που δρα, στην παθητική η έμφαση δίνεται στην πράξη:
| ενεργητική σύνταξη | παθητική σύνταξη | |||||
| Ὁ βασιλεὺς | ἐδίωκε | τοὺς πολεμίους | Οἱ πολέμιοι | ἐδιώκοντο | ὑπὸ τοῦ βασιλέως | |
| υποκείμενο | ρήμα ενεργ. διάθεσης | αντικείμενο | υποκείμενο | ρήμα παθ. διάθεσης | ποιητικό αίτιο | |
| Ο βασιλιάς καταδίωκε τους εχθρούς | Οι εχθροί καταδιώκονταν από τον βασιλιά | |||||
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Ἀρπαγὴ Περσεφόνης.
Περσεφόνη θυγάτηρ Δήμητρος ἦν. Παιδευθεῖσα δὲ καὶ ἀνατραφεῖσα ὑπ’ αὐτῆς
λαμπρῶς καλλίστη καὶ σωφρονεστάτη τῶν παρθένων ἐγένετο. Ταύτην Πλούτων
γυναῖκα ἠβουλήθη λαβεῖν. Πορευθεὶς οὖν πρὸς τὸν Δία, τὸν ἀδελφόν, εἶπεν
αὐτῷ· «Ζεῦ, βούλομαι Περσεφόνην γυναῖκα ἁρπάσαι». ῎Ελεγε δ ὅτι τοῦ ἔργου
τούτου οὐδέποτε ἀπαλλαγήσοιτο. Ζεὺς δὲ πεισθεὶς ἐπιτρέπει τοῦτο τῷ
Πλούτωνι. Συλλεγεῖσαι οὖν ποτε αἱ παρθένοι εἰς τοὺς ἀγροὺς ἐπορεύθησαν
ἄνθη συλλέξουσαι. Περσεφόνη δ’ ἀπαλλαγεῖσα τῶν ἄλλων συνήθροιζεν ἄνθη.
Αἴφνης ἡ γῆ διασχισθεῖσα τὴν Περσεφόνην κατέπιε· πράγματι δ’ ὅμως αὕτη
ὑπὸ Πλούτωνος ἁρπαγεῖσα εἰς Ἅδου ἤχθη. Αἱ ἄλλαι παρθένοι διασωθεῖσαι
οἴκαδε ἐνόμισαν ταύτην εἰς βάραθρον κατακρημνισθῆναι. Δημήτηρ δὲ νυκτὸς
καὶ ἡμέρας περιάγουσα ἀνημμέναις λαμπάσι τὴν θυγατέρα οὐχ ηὕρισκεν. Ἐπεὶ
δ’ ἐμηνύθη αὐτῆ ὑπὸ ἑρμηνέων ὅτι Περσεφόνη ὑπὸ Πλούτωνος ἁρπαγείη,
προσῆλθε τῷ Διὶ κλαίουσα καὶ εἶπεν αὐτῷ· «Ζεῦ πάτερ, πῶς ἂν ἡσθείην καὶ
τερφθείην ἐν τῷ βίῳ, εἰ τὸ λοιπὸν ἀναγκασθείην διάγειν ἄνευ τῆς θυγατρός;»
Ζεὺς δὲ μεταπεμψάμενος Πλούτωνα λέγει αὐτῷ· «Ὦ Πλούτων, ἡ Περσεφόνη τὸ
ἥμισυ μὲν τοῦ ἔτους μενέτω παρὰ σοί, τὸ δ’ ἕτερον παρὰ τῆ μητρί.
Πορεύθητι οὖν, Περσεφόνη, πρὸς τὴν μητέρα». Οὕτω Ζεὺς νομίσας τόν τε
Πλούτωνα ἡσθήσεσθαι καὶ τὴν Δήμητρα ἀνακουφισθήσεσθαι τὰ κατὰ Περσεφόνην
ἔταξεν.
Διαγωνίσματα
Διαγώνισμα 6ης και 8ης ενότητας
Μετά την άλωση της Τροίας, σύμφωνα με την παρακάτω εκδοχή, οι Έλληνες επέτρεψαν στον Αινεία και σε άλλους Τρώες να φύγουν παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπορούσε να κουβαλήσει ο καθένας. Ο Αινείας προτίμησε να πάρει στους ώμους του τον γέρο πατέρα του, σε αντίθεση με τους άλλους που έπαιρναν χρυσάφι ή άλλα πολύτιμα αντικείμενα.
Τῶν δὲ Ἑλλήνων ὑποσπόνδους τούτους ἀφέντων, καὶ συγχωρησάντων ἑκάστῳ λαβεῖν ὅσα δύναιτο τῶν ἰδίων, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἄργυρον ἢ χρυσὸν ἤ τινα τῆς ἄλλης πολυτελείας ἔλαβον, Αἰνείας δὲ τὸν πατέρα γεγηρακότα τελέως ἀράμενος ἐπὶ τοὺς ὤμους ἐξήνεγκεν. Ἐφ' ᾧ θαυμασθεὶς ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἔλαβεν ἐξουσίαν πάλιν ὃ βούλοιτο τῶν οἴκοθεν ἐκλέξασθαι. Ἀνελομένου δὲ αὐτοῦ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα, πολὺ μᾶλλον ἐπαινεθῆναι συνέβη τὴν ἀρετήν, καὶ παρὰ πολεμίων ἐπισημασίας τυγχάνουσαν. Ἐφαίνετο γὰρ ὁ ἀνὴρ ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις πλείστην φροντίδα πεποιημένος τῆς τε πρὸς γονεῖς ὁσιότητος καὶ τῆς πρὸς θεοὺς εὐσεβείας.
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 7.4.1-4
| Γλωσσικά σχόλια | |
| τῶν δὲ Ἑλλήνων ὑποσπόνδους τούτους ἀφέντων (μτχ. αορ. β΄ρ. ἀφίημι) | όταν οι Έλληνες τους άφησαν να φύγουν, αφού συνομολόγησαν συμφωνία, συνθήκη |
| συγχωρησάντων ἑκάστῳ | αφού επέτρεψαν στον καθένα |
| τινὰ τῆς ἄλλης πολυτελείας | κάποιο από τα άλλα πολύτιμα αντικείμενα |
| γεγηρακότα (μτχ. παρακ. ρ. γηράσκω) τελέως | που ήταν σε βαθιά γεράματα |
| ἀράμενος (μτχ. αορ. ρ. αἴρομαι) | αφού σήκωσε |
| ἐξήνεγκεν (οριστ. αορ. β΄ ρ. ἐκφέρω) | μετέφερε έξω |
| ἐφ’ ᾧ θαυμασθείς | επειδή θαυμάστηκε γι’ αυτή την πράξη |
| ἐκλέξασθαι | να διαλέξει, να επιλέξει |
| ἀνελομένου (μτχ. αορ. β΄ρ. ἀναιρέομαι, ἀναιροῦμαι) δὲ αὐτοῦ | καθώς αυτός προτίμησε |
| ἐπισημασίας τυγχάνουσαν | η οποία (αρετή) επιδοκιμάστηκε |
| τῆς ὁσιότητος | του σεβασμού\ |
Μετάφραση
Όταν οι Έλληνες τους άφησαν να φύγουν, αφού συνομολόγησαν συμφωνία και αφού επέτρεψαν στον καθένα να πάρει όσα μπορούσε από τα δικά του, όλοι οι άλλοι πήραν ασήμι ή χρυσάφι ή κάποιο από τα άλλα πολύτιμα αντικείμενα, ο Αινείας όμως, αφού σήκωσε τον πατέρα του που ήταν σε βαθιά γεράματα, τον μετέφερε έξω. Επειδή θαυμάστηκε γι' αυτή την πράξη από τους Έλληνες, πήρε την άδεια να επιλέξει πάλι ό,τι ήθελε από τα πράγματα της πατρίδας του. Καθώς αυτός προτίμησε τα πατρικά ιερά, συνέβη να επαινεθεί πολύ περισσότερο η αρετή, η οποία επιδοκιμάστηκε ακόμη και από τους εχθρούς. Γιατί φανερά ο άντρας στους πολύ μεγάλους κινδύνους φρόντιζε πάρα πολύ και τον σεβασμό προς τους γονείς και την ευσέβεια προς τους θεούς.
Ερωτήσεις
1. Πώς κέρδισε ο Αινείας τον σεβασμό των αντιπάλων του;
2. Ποια κοινά κίνητρα ανθρώπινης συμπεριφοράς εντοπίζετε ανάμεσα στο παραπάνω παράλληλο κείμενο και το κείμενο της Ενότητας;
Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.
1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.
2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.
2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C
3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.
4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.
Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.